Konosament, będąc morskim listem przewozowym, pełni kluczową rolę w transporcie morskim. Stanowi on **potwierdzenie przyjęcia ładunku na statek, dokument własności towaru oraz dowód zawarcia umowy przewozu**.
Różne rodzaje transportu – różne listy przewozowe
W transporcie morskim, konosament (Bill of Lading, B/L, BoL) pełni funkcję listu przewozowego. W odróżnieniu od listów przewozowych w innych rodzajach transportu, konosament jest **papierem wartościowym**, uprawniającym do dysponowania ładunkiem.
Konosament wystawia się w kilku oryginałach (zwykle trzech) oraz w wielu kopiach, które służą jedynie do użytku wewnętrznego. **Oryginał konosamentu uprawnia do odbioru towaru**, natomiast kopie nie posiadają takiej mocy.
Dokument ten jest wystawiany przez przewoźnika (spedytora, armatora) na zlecenie nadawcy, który po uregulowaniu płatności przesyła go do odbiorcy. Na podstawie konosamentu, odbiorca odbiera towar w porcie docelowym.
Konosament potwierdza przyjęcie ładunku przez przewoźnika i umożliwia jego odbiór, **nie jest jednak umową przewozu**. Szczegółowe zasady stosowania konosamentów reguluje Kodeks Morski.
Co musi zawierać konosament morski
Konosament powinien zawierać następujące informacje:
- Dane nadawcy/załadowcy (shipper).
- Dane odbiorcy ładunku (consignee).
- Adres awizacji (notify address), pod który zostanie wysłane zawiadomienie o końcu podróży towaru.
- Miejsce odbioru towaru (place of receipt).
- Port załadunku (port of loading) i wyładunku (port of discharge).
- Waga i wymiary ładunku (weight/measurements).
- Opis ładunku (description of goods).
- Liczba i rodzaj przesyłek (number and kind of packages).
- Informacja o kosztach transportu: FREIGHT COLLECT (koszty ponosi odbiorca) albo FREIGHT PREPAID (koszty ponosi załadowca).
Na drugiej stronie konosamentu (rewersie) znajdują się warunki konosamentowe, które określają m.in. odpowiedzialność przewoźnika, procedury postępowania z towarem oraz odpowiedzialność załadowcy.
Rodzaje konosamentów
Wyróżnia się kilka rodzajów konosamentów, m.in.:
- Konosament zwykły: wystawiany przy przewozie ładunku jednym statkiem bezpośrednio z portu załadowania do portu przeznaczenia.
- Konosament bezpośredni: obejmuje przewóz ładunku z portu załadowania do portu przeznaczenia z przeładunkiem w jednym lub więcej portach i zmianą armatorów.
- Konosament przewozu kombinowanego: wystawiany przez armatora jako operatora przewozów multimodalnych (CTO), obejmuje przewóz różnymi środkami transportu, a armator ponosi odpowiedzialność za ładunek na każdym etapie.
- Konosament FIATA: wystawiany przez spedytora jako operatora przewozów multimodalnych (MTO), który ponosi odpowiedzialność za ładunek na całej trasie przewozu.
Ze względu na odbiorcę ładunku, wyróżnia się konosamenty:
- Imienne: wystawione na konkretnego odbiorcę, który nie ma możliwości przekazania prawa do odbioru towaru innej osobie.
- Na zlecenie: wystawione na polecenie określonej osoby, która może przenieść prawo do odbioru towaru na inną osobę poprzez indos.
- Na okaziciela: uprawniające do odbioru towaru każdego posiadacza konosamentu.
Ze względu na wystawcę, wyróżnia się konosamenty:
- Armatorskie (Master Bill of Lading): wystawione bezpośrednio przez armatora.
- Spedycyjne (House Bill of Lading): wystawione przez spedytora.
Ze względu na zawarte klauzule, wyróżnia się konosamenty:
- Czyste (clean B/L): nie zawierają żadnych klauzul restrykcyjnych ani uwag armatora.
- Brudne (dirty B/L): zawierają zapiski lub uwagi armatora dotyczące stanu ładunku.
Inne formy konosamentu:
- SeaWayBill/Express Bill of Lading: dokument, który nie wymaga drukowania i deponowania u przewoźnika, umożliwia natychmiastowe wydanie kontenera odbiorcy.
- Telex release (wydanie teleksu): potwierdzenie wystawione przez przewoźnika, umożliwiające odbiór kontenera na podstawie dyspozycji załadowcy po uregulowaniu należności.
Transport morski, mimo swoich wad (zależność od warunków atmosferycznych i długi czas rejsu), pozostaje **podstawowym filarem handlu międzynarodowego**. Jego zaletami są niska cena, pojemność statków i bezpieczeństwo. Każdy, kto planuje skorzystać z tej formy transportu, powinien zapoznać się z zasadami wystawiania i funkcjonowania konosamentów.
W przypadku wątpliwości lub pytań dotyczących konosamentów, zachęcamy do kontaktu.