System SENT: Monitorowanie przewozu towarów

Elektroniczny Nadzór Transportu (SENT) funkcjonuje w Polsce od 2017 roku. Umożliwia on Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) monitorowanie przewozu towarów “wrażliwych”, będących często przedmiotem nielegalnego handlu.

System SENT działa na mocy Ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi. Ustawa ta umożliwia organom KAS śledzenie drogowego i kolejowego transportu towarów wrażliwych, takich jak paliwa, wyroby tytoniowe czy alkohol. Obrót tymi towarami jest newralgiczny dla budżetu państwa, ponieważ model fiskalny w Polsce opiera się na podatkach pośrednich wliczonych w ceny tych towarów. Zadaniem przepisów jest uszczelnienie systemu podatkowego i zmniejszenie szarej strefy obrotu tymi towarami.

System SENT monitoruje wszystkie strony związane z obrotem tymi towarami. Nadawca (dostawca), przewoźnik i nabywca mają obowiązek rejestracji na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). W zależności od miejsca rozpoczęcia i zakończenia monitorowanego przewozu, mają też obowiązek przesyłania zgłoszeń do systemu, uzyskania numeru referencyjnego i przesyłania niezbędnych informacji, w tym o miejscu położenia środka transportu. Operacje te są możliwe dzięki stosowaniu odpowiednich środków technicznych.

Środki techniczne służące do monitorowania przewozu towarów wrażliwych

Do monitorowania przewozu towarów wrażliwych służą:

• Rejestr zgłoszeń – prowadzony przez Szefa KAS, gromadzi dane ze zgłoszeń, współrzędne geograficzne z lokalizatorów, informacje o prędkości i kierunku ruchu pojazdów.
• Lokalizator – wszystkie pojazdy obowiązkowo posiadają lokalizator GPS, który przesyła dane dotyczące trasy pojazdu. Alternatywę stanowi mobilna aplikacja e-TOLL.
• Zewnętrzny system lokalizacji – uruchamiany przez kierowcę rozpoczynającego przewóz po wcześniejszym upewnieniu się, czy przewożone towary są “wrażliwe”. Przewoźnik dokonuje zgłoszenia przewozu, generuje kod i przekazuje kierowcy numer referencyjny.

Monitorowanie przewozu rozpoczynającego się na terytorium kraju (art. 5 Ustawy)

1. Podmiot wysyłający ma obowiązek przesłać do rejestru (przed rozpoczęciem przewozu) zgłoszenie, uzyskać numer referencyjny i przekazać go przewoźnikowi. W przypadku dostawy wewnątrzwspólnotowej lub eksportu, podmiot wysyłający jest zobowiązany przekazać numer referencyjny również podmiotowi odbierającemu.
2. Przewoźnik po otrzymaniu numeru referencyjnego uzupełnia zgłoszenie o kolejne dane, np. numer rejestracyjny środka przewozowego, datę rozpoczęcia przewozu czy numer zezwolenia (licencji) transportowej.
3. Podmiot odbierający (w przypadku, gdy kończy przewóz na terytorium kraju) uzupełnia zgłoszenie w rejestrze informacją o odbiorze lub odmowie przyjęcia.

W przypadku dokonywania przewozów towarów od jednego podmiotu wysyłającego do kilku odbiorców, każda przesyłka wymaga złożenia odrębnego zgłoszenia i uzyskania odrębnego numeru referencyjnego.

Monitorowanie przewozu rozpoczynającego się za granicą i kończącego się na terytorium kraju (art. 6 Ustawy)

Podmiot odbierający, przed wjazdem na teren RP, ma obowiązek przesłać do rejestru zgłoszenie, uzyskać numer referencyjny i przekazać go przewoźnikowi. W przypadku wprowadzenia towaru na obszar celny UE i następnie objęcia go procedurą inną niż dopuszczenie do obrotu (np. tranzytu), przemieszczanie tego towaru nie zawsze podlega obowiązkowi zgłoszenia do rejestru (art. 3 ust. 6 pkt. 2). Wówczas towary przemieszczamy w procedurze celnej z wykorzystaniem systemu NCTS. Przewoźnik uzupełnia zgłoszenie o dane, takie jak numer rejestracyjny czy numer licencji. Podmiot odbierający uzupełnia zgłoszenie o odbiorze towaru, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu dostarczenia towaru.

Monitorowanie przewozu rozpoczynającego i kończącego się za granicą (przewóz przez terytorium kraju – art. Ustawy)

W przypadku przewozu towaru z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego, obowiązki SENT posiada jedynie przewoźnik. Przed rozpoczęciem przewozu przesyła on do rejestru zgłoszenie i uzyskuje dla niego numer referencyjny.

Procedura awaryjna SENT

W przypadku niedostępności rejestru, np. w wyniku awarii czy przerwy technicznej, możliwe jest stosowanie procedury awaryjnej. Polega ona na dokonaniu zgłoszenia na dokumencie zastępującym, który przesyłamy za pomocą poczty elektronicznej do wyznaczonego organu KAS. W takim przypadku podmiot wysyłający albo podmiot odbierający przekazuje przewoźnikowi dokument zastępujący zgłoszenie i potwierdzenie przyjęcia tego dokumentu.

Obowiązki wynikające z SENT można powierzyć zewnętrznym, wyspecjalizowanym firmom, w tym agencjom celnym, które mają wiedzę i doświadczenie w sprawnym operowaniu w ramach tego systemu.

System SENT – kontrola i sankcje

Przewóz towarów wrażliwych kontrolują funkcjonariusze urzędów celno-skarbowych, straży granicznej, Policji oraz inspekcji transportu drogowego. Służba celno-skarbowa jest głównym kontrolerem przestrzegania omawianych przepisów. Czynności kontrolne dotyczą głównie weryfikacji posiadanych dokumentów i numeru referencyjnego. Ważnym elementem jest też sprawdzenie stanu ilościowego i rzeczowego przewożonego towaru. Najwyższa kara jest nakładana w przypadku zatrzymania pojazdu lub towaru z niedokonanym zgłoszeniem przewozu lub brakiem numeru referencyjnego. Skutkuje zatrzymaniem towaru podczas kontroli, a dodatkowo nałożeniem kary pieniężnej odpowiadającej 46% jego wartości brutto (Art. 21 ust. 1 Ustawy). Ponadto osoba kierująca pojazdem może zostać ukarana mandatem w wysokości od 5 tys. do 7,5 tys. zł.

Zboża, jaja, mięso drobiowe i produkty pszczele w systemie SENT

W efekcie kryzysu na granicy z Ukrainą, 20 kwietnia 2023 r. opublikowano rozporządzenie ministra finansów zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi. Wynika z niego, że systemem SENT zostały objęte przewozy przez terytorium Polski albo przywozy do naszego kraju zbóż, jaj, mięsa drobiowego i produktów pszczelich, niezależnie od kraju pochodzenia czy przywozu. Nowe przepisy weszły w życie w trybie natychmiastowym, 21 kwietnia. Transport tych towarów został wyłączony spod systemu monitorowania w przypadku, gdy ich przewóz jest realizowany na podstawie art. 5 ustawy (przewóz, który rozpoczyna się na terytorium Polski).

W przypadku, gdy przewóz wymienionych w Rozporządzeniu towarów rozpoczyna się w kraju trzecim, to towary na granicy obejmujemy jednocześnie procedurą tranzytu (NCTS) i systemem SENT.

Agencja celna specjalizuje się w wykorzystaniu systemów elektronicznych do obsługi celnej.